6. modern epoxası (forma,quruluş), modernizm (məzmun, mentalitet), modernləşmə (proses), modern(ilk üç məfhumun toplamı) və bu məfhumların qarşısına post(sonra, sonradan gələn) prefiksinin gətirilməsiylə yaranan digər dörd məfhum çoxyönümlü olmaları baxımından qeyri-müəyyəndir…modern və postmodern məfhumları ilk olaraq zaman baxımından iki fərqli dövrə işarət edir…latınca “indi, bu anda” mənasına gələn “modo” sözündən əmələ gələn modern sözü renessansdan başlayaraq 20-ci əsrin 50-ci illərinə qədərki dönəm arasındakı zaman dilimini və bu dönəmə xas sənət, siyasət, ictimai quruluş, mentalitet və.s ifadə edir…
modern dönəmin tarixini qısaca olaraq insanın öz ağlına güvənməyi öyrənməsi, bunun nəticəsində maariflənməsi (enlightment) və bu çox güvənilən ağlın iflas etməsi şəklində ümumiləşdirə bilərik…buna baxmayaraq frankfurt məktəbinin iki böyük üzvü adorno və horkhaymer modern dönəmi, insanın ağlına güvənməyi öyrənməsi, başlanğıcda bu ağlı məqsədyönlü şəkildə istifadə etməsi, lakin burjua sinifinin və bu sinifin müdafiə etdiyi kapitalist iqtisadi münasibətlərin fonunda bu ethos’un (diqqət yetirərsək əgər ağlın deyil, etikanın ) iflas etməsi olaraq şərh edirlər…
modern olaraq adlandırılan bu dövrdə cahanşümül bir ağıla və bu ağlın qüsursuzluğuna olan inam hakimdir…digər tərəfdən eyni dövrə aid bir digər inam (düşüncə tərzi) isə ağıl ilə bəşəriyyətin daha yaxşı bir cəmiyyət idealına yaxınlaşacağı inamıdır…heç təsadüfi deyildir ki, bəşəriyyəti qurtuluşa çıxaracaq cəmiyyət modellərinin (ictimai nəzəriyyələrin) təməli bu dövrdə atılmışdır…məsələn, marksın dialektik materializm, kontun pozitivzm nəzəriyyəsi və.s…
postmodern, başlanğıcı 20-ci əsrin altmışıncı illərinə təsadüf edən modern sonrası mədəni-tarixi bir dövrü ifadə edir…postmodernizmlə yaxından əlaqəli, hətta ikisini bir-birindən hardasa ayırmağın belə mümkün olmadığı poststrukturalizm dedikdə isə foucoult, lyotard, derrida kimi bir qrup mütəfəkkir, guattari, lacan kimi psixoanalist, bart və kristeva kimi ədəbiyyat təndiqçisi ağla gəlir… fransız dili mərkəzli bu axımın altmışıncı və doxsanıncı illərin sonunda ortaya qoyduqları nəzəriyyələrin demək olar hamısı ümumilikdə struktrualistlərə (althusser, levi strauss, saussure, jakobson) əsaslanan nəzəriyyələrdir…poststrukturalistlər strukturalistlərin düşüncələrini, ortaya atdıqları nəzəriyyələri modifikasiya və inkişaf etdirmişlər…bu məqsədlə “post” prefiksi həm zaman baxımından bir inkişafı, həm də əvvəlki nəzəri əmanətin tamamilə rədd etmədən, bir kənara atmadan aşılmağı vurğulayır...
postmodern vəziyyət adlı kitabında lyotard, modernin fəlsəfi sistemlərinin iflas etdiyini elan edir…hərçənd lyotarda görə bunlar fəlsəfi sistemlər deyil, bir başqa entry’mdə də qeyd etdiyim kimi meta-təhkiyələrdir…ona görə modern təhkiyələr, dünyanı izah etməyə çalışarkən ortaq məxrəcə gəlmək üçün mərkəzi və aparıcı bir prinsipi (məsələn ya tanrı ya da subyektin özünü) əsas götürmüşdür…intəhası bunu edərkən ya heterogen olanı qəbul etməmiş, ya da subyektiv (tək, heterogen, fərdi) olanın fərdiliyini ümumi bir perspektiv içərisində ərtimiş, onu monotonlaşdırmışdır…
postmodernizmi, reallığın subyektivlik tərəfindən deformasiyaya uğraması olaraq xarakterizə edənlər də mövcuddur…postmodern epoxası rabitə və nəqliyyat texnologiyalarındakı sürətli inkişafın mümkün olduğu, sərmayələrin, malların, insanların, rəmz, simvol və fikirlərin sürətli dinamizminə diqqət çəkən bir məfhumu, beləliklə bir “vəziyyəti” xarakterizə edərkən; postmodernizm məfhumu, yuxarıda təsvir olunan dinamizmi “dəlil” sayaraq onun üzərinə inşa edilən “ideoloji mövqe"yi ifadə edir…